Besin Alerjisi
“Kiminin gıdası kiminin zehridir.”
Besin alerjisi Gıda alerjisi nedir?
Bebeklerde, çocuklarda ve yetişkinlerde herhangi bir besini yedikten veya içtikten sonra dakikalar, saatler veya bazen günler içinde kızarıklık, egzama, kurdeşen, kaşıntı, döküntü, öksürük, nefes darlığı, kusma, ishal ve kanlı kaka gibi şikâyetler ortaya çıkabilir. Şikâyetler bağışıklık sistemi hücreleri veya bu hücrelerden salınan maddeler nedeniyle ortaya çıkmışsa bu durum “besin alerjisi” olarak isimlendirilir.
Besin alerjisi şikâyetleri nelerdir?
Besin alerjisinde hangi şikâyetler olur?
Besin alerjisi şikâyetleri alerjinin etkilediği organ veya sisteme göre değişir. Aşağıda sistemlere göre şikâyetler özetlenmiştir.
Deri-Cilt şikayetleri:
Kızarıklık, kaşıntı, deride yanma hissi, egzama ve döküntü
Burun,göz ve ağız şikayetleri:
Gözlerde kızarıklık, kaşıntı, sulanma, burun akıntısı, burun tıkanıklığı, burun kaşıntısı, hapşırma, dilde dudakta şişme, göz kapağı şişliği ve boğazda kaşıntı hissi.
Solunum yolları ve bronşların şikayetleri:
Öksürük, hırıltı, nefes darlığı, morarma, seste değişme, boğazda kaşıntı
Sindirim sistemi, mide ve bağırsakların şikayetleri:
Bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal, kanlı kaka, mukuslu kaka, huzursuzluk ve yutarken ağrı
Kalp ve damar sisteminin şikayeleri:
Tansiyon düşüklüğü, nabız sayısında artış ya da düşüklük, ritim bozukluğu, solukluk
Sinir sisteminin şikayetleri:
Baş ağrısı, bilinç bulanıklığı, kendinden geçme, anne babanın kucağında gevşeme, bilinç kaybı ve çiş veya kaka kaçırma
Büyüme geriliği:
Besin alerjilerinde nadiren büyüme geriliği görülür. Ama büyüme geriliği olan çocuklarda besin alerjisinden şüphelenmek için öncelikle bu duruma neden olabilecek diğer hastalıkların olmadığı gösterilmelidir.
Prof.Dr.Ersoy Civelek özel görüntülü görüşme: 0532 1528752
Hangi besinler alerji yapar? En çok alerji yapan besinler nelerdir?
Protein yapısında olan her besin alerji yapabilir. Bebeklerde, çocuklarda ve yetişkinlerde en çok alerji yapan besinler şunlardır:
- Süt ve süt ürünleri
- Yumurta ve yumurta eklenmiş ürünler
- Buğday
- Soya
- Balık
- Yer fıstığı (Kuru yemiş olarak tüketilmesine karşın baklagiller familyasındandır)
- Ağaçta yetişen kuruyemişler (Kaju, fındık, ceviz, brezilya cevizi, badem, antep fıtığı gibi)
- Kabuklu deniz ürünleri (Midye, istiridye, istakoz ve karides gibi)
Besin alerjisinin teşhis yöntemleri
Doktor hasta görüşmesi: Teşhisin en önemli basamağıdır. Tecrübeli bir alerji uzmanı görüşme sonucunda hastadaki besin alerjisi ile ilgili çok önemli bilgilere ulaşır. Besin alerjisinin tipi, şüpheli besinler, hangi testlerin yapılması gerektiği, diyet planının büyük bölümü bu görüşme sonucunda göre belirlenir.
Deri alerji testleri: Çok sayıda besinle kısa sürede yapıldığı için avantajlıdır. Her yaştaki çocuğa yapılabilir. Testin yorumlanması özel tecrübe gerektirir. Bu nedenle çocuk alerji uzmanları tarafında yapılması gerekir.
Kanda alerji testleri: Kanda besinlere karşı oluşan IgE yapısındaki antikorların (spesifik IgE’lerin) miktarı ölçülür. Örneğin süt ve yumurta alerjisi şüphesi olan hastalarda süt spesifik IgE, yumurta spesifik IgE ölçülür.
Moleküler alerji testleri: Bu testlerde sorumlu besinin proteininin tümüne karşı gelişen antikor değil proteinin özel bir bölgesine karşı gelişen antikor ölçülür. Örneğin süt alerjisinin teşhisi için “süt spesifik IgE” ölçülmesi kanda alerji testidir. Ancak süt proteinini oluşturan proteinlerden biri olan “kazine” karşı oluşan spesifik IgE (kazein spesifik IgE) ölçülürse kanda “moleküler alerji testi” yapılmış olur.
Besin yükleme testleri: Şüpheli veya alerji sebebi olduğuna karar verilen besinin doktor kontrolünde kademe kademe arttırılarak yedirilmesidir. Mutlaka çocuk alerji doktoru tarafından planlanmalıdır.
Bazofil aktivasyon testi: Rutin uygulamada çok fazla kullanılmayan, daha çok araştırma amacıyla yapılan bir kan testidir.
Besin alerjisinde şikâyetler tekrarlar mı?
Besin alerjisinde şikâyetlerin besinle her karşılaşmadan (yeme veya içme gibi) sonra tekrarlaması gerekir. Bu teşhis için önemli bir noktadır. Ancak tekrarlayan şikâyetler birbirinden farklı olabilir.
Besin alerjisinde tüketilen besinin miktarı önemli midir?
Eğer bir besin alerjiye neden oluyorsa o besin az ya da çok verilmesi fark etmez. Şüpheli besin az miktar tüketilse bile şikâyet yapar. Bu nedenle doktorun bilgisi olamadan hastaya alerjisi olan besinler “bu miktar çok az bir şey olmaz” düşüncesi ile verilmez.
Besin alerjisi kimlerde görülür, ne kadar yaygındır?
Besin alerjisi Türkiye’de ve Dünya’da çok sayıda bebeği, çocuğu ve erişkini etkileyen bir hastalıktır. Tüm dünyada milyonlarca kişinin besin alerjisinden etkilenmektedir. Besin alerjileri etkilenen kişilerde hastalıkla ilgili pek çok sıkıntıya, hatta çok nadir de olsa ölüme neden olabilir.
Bebek veya çocukların %8-10’unda, yetişkinlerin %1-2’sinde besin alerjisi var:
Besin alerjisinin yaygınlığı ile ilgili yapılan araştırmaların sonuçları araştırmanın yapıldığı ülkeye, araştırmanın yapıldığı yaş grubuna göre değişir. Anket yöntemi ile yapılan araştırmalarda insanların yaklaşık %15-30’u kendisinde veya çocuğunda besin alerjisi olduğunu söyler. Ancak sadece anket değil alerji testi eklenerek yapılan araştırma sonuçları daha düşüktür. Tüm Dünya’da özellikle bebek ve çocukların %8-10’unda, yetişkinlerin ise %1-2’sinde besin alerjisi vardır.
Alerji dışındaki nedenler besinlerle karşı şikâyetlere, tepkilere neden olur mu?
Besinlerin yenilmesi veya içilmesinden sonra ortaya çıkan şikâyetlere “ters gıda reaksiyonları” veya “istenmeyen gıda reaksiyonları” tepkileri denir. Ters gıda reaksiyonları immün sistem (bağışıklık sitemi) aracılığı ile olan ve olmayan olarak iki ana gruba ayrılır.
Bağışıklık sistemi aracılığı ile olmayan besin reaksiyonları, besin tepkileri iki ana gruba ayrılır.
Zehirlenme (toksik) nedeni ile oluşan tepkiler
Mikropların ürettiği maddeler nedeniyle oluşan tepkiler
Gıdalarda biriken aflatoksin ile oluşan tepkiler
Bozuk balık tüketilmesi ile ilişkili skombroid zehirlenmesi
Besin intoleransı
Mikropların ürettiği maddeler nedeniyle oluşan tepkiler
Besinlerin tam olarak parçalanmasına bağlı tepkiler. Örneğin laktaz eksikliğine bağlık laktoz intoleransı, früktoz (meyve şekeri) intoleransı
Besinlerin içindeki bazı maddelerin oluşturmuş olduğu tepkiler. Örneğin Kafein gibi
