Kortizonlar

Yazar: Prof.Dr.Ersoy Civelek (Çocuk Alerji İmmünoloji Uzmanı)

Kortizonlar halk arasında çok korkulan bir ilaç grubudur. Herhangi bir hastaya kortizonlu bir ilaç yazıldığında ilacın zararlı olduğu, bağımlılık yaptığı gibi birtakım düşüncelerle hastanın bu ilacı kullanması engellenir veya çok kısa süre kullanılır ve genellikle doktora bilgi vermeden ilaç kesilir.

Kortizon nedir?

Normalde vücudumuzda böbrek üstüne yerleşmiş olan “adrenal bezler” (böbrek üstü bezleri) tarafından kortizol isimli bir hormon sentezlenir. Vücudun şeker dengesinin sağlanmasında ve stres durumlarına uygun yanıt verilmesinde bu hormonların çok önemli görevleri vardır.

Kortizol eksikliği yani böbrek üstü bezi yetmezliği bir hastalıktır ve vücudun pek çok sistemini olumsuz olarak etkiler. Çok nadiren de olsa kortizollerin çok ciddi eksikliğinde kriz olarak isimlendirilen bir durum oluşabilir. Tansiyon düşüklüğü, bilinç seviyesinde bozulma, kan şekeri düşüklüğü ve sonunda koma görülebilir. Yani vücudun şeker dengesinin sağlanmasında kortizoller çok önemli bir yere sahiptir ve çok gerekli bir hormon grubudur.

Tıp kitaplarında “glukokorkitosteroid” olarak isimlendirilen bir ilaç grubu vardır. Bu ilaçlarım kimyasal yapıları böbrek üstü bezlerinden salgılanan bu kortizol hormonuna çok benzer. Bu ilaçların pekçok farklı grubu vardır. Ancak ilk sentezlenen ve ismi halk arasında en çok bilinen “kortizon”dur.

Prof.Dr.Ersoy Civelek online danışmanlık randevu 0532 1528752

Kortizonlar hangi hastalıkların tedavisinde kullanılır?

Görüldüğü gibi kortizonlar mikrobik olmayan pek çok iltihabi hastalıkta kullanılmaktadır. Hangi hastalıkta, hangi tür kortizonun, hangi dozda, ne şekilde (iğne, hap, fıs-fıs, krem, losyon gibi) ve ne kadar süre ile verileceği doktor tarafından ayarlanması gereken ve her hastaya özel olan bir durumdur.

“Kişisel tecrübe: Alerjide kortizonların genel yan etkilerinin çok çok nadir gördüm.”

2003 yılından bu yana çocuklarda astım ve alerjik hastalıklarla ilgileniyorum. Şimdiye kadar “önerilen dozlarda ve önerilen sürelerde” kortizonlu sprey, krem veya damla kullanan çocuk hastaların hiçbirinde kalıcı bir yan etki görmedim.

Astımlı ve diğer alerjik hastalıkları olan çocuklarda kortizon yan etkisi neden çok nadirdir?

Özellikle astımda ve alerjik nezlede ilaç doğrudan etkilenen organa (Akciğerler ve burun) gitsin diye bu ilaçlar sprey veya damla şeklinde kullanılır. Bu sayede hastalık ağızdan verilmesi gereken dozdan çok daha az bir doz ile tedavi edilir.

Astımlı çocukların çok azı (100 astımlı çocukta 5 taneden az) yüksek doz kortizona ihtiyaç duyar. Diğer astımlı çocuklar (100 tanede 95 taneden fazla) düşük doz ve orta doz sprey kortizonla kontrol altına alınır. Bu şekilde verilen ilaçların kana karışması ve yan etki yapma riski ağızdan veya damardan vermeye göre zaten çok azdır.

Kortizon tek bir ilaç mıdır?

Kortizonlar kimyasal yapıları, vücuttaki parçalanma zamanları, güçleri ve baskın görevleri birbirinden farklı olan bir grup ilacın genel adıdır. Etkisi çok güçlü olan kortizonlar olduğu gibi daha hafifi etkili kortizonlarda vardır. Benzer şekilde etkisi çok kısa sürede geçen kortizonlar veya etkisi bir günden uzun süren kortizonlarda vardır. Sonuç olarak tek bir kortizonların tek bir türü yoktur.

Kortizonlar hangi sebeple tedavide kullanılır?

Kortizonlar vücutta mikrobik olmayan iltihabi durumları (inflamasyonu) en iyi baskılayan ilaçlardır. Kortizon vücuda girince doğrudan hücrenin içine girerek kendisine özel olan reseptörlere (algaçlara) bağlanır ve iltihabı arttıran maddelerin yapılmasını azaltır, iltihabı baskılayan maddelerin yapılmasını arttırır. Bu sayede bazı bağışıklık sistemi hücrelerinin yaşam süresi, vücut içindeki hareket kabiliyeti, iltihabi maddelerin etki şekilleri değişir. Sonunda vücutta iltihabi durum baskılanır.

Kortizonların yan etkileri nelerdir?

Aşağıdaki listeye hemen her yerden ulaşabilirsiniz. Eğer size astım ve diğer alerjik hastalıklar için kortizonlu bir sprey, krem veya damla yazılmışsa “Kortizonlar zararlı kullanma”, “Kortizonlar bağımlılık yapıyor kullanma” diye uyarılar hemen yapılır. Oysa bu doğru değildir. Kortizonların yan etkileri çok yüksek doz ve çok uzun süre kullanıldığında ortaya çıkar. Astım gibi hastalıklarda orta dozda ve fıs-fıs şeklinde kullanılan kortizonlar yan etki yapmaz.

Kortizonlar çok uzun süre ve yüksek doz kullanılırsa:

  1. İştah artışı, kilo alımı
  2. Koku almada bozulma
  3. Sivilce
  4. Şeker hastalığı
  5. Tansiyon yüksekliği
  6. Ülser
  7. Kaslarda ağrı,
  8. Kemik erimesi
  9. İltihabi hastalıklara yatkınlık
  10. Damar sertliği
  11. Karaciğer yağlanması
  12. Ciltte incelme
  13. Hormon dengesinde bozulma
  14. Katarakt
  15. Duygu durum değişikliği yapabilir.
Yorum yapmak ister misiniz?